Menu główne:
Dzieje Zakładu Systemów Maszynowych z nutką sentymentu i optymizmu.
W pierwszych latach funkcjonowania nowo powołanego Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej powstał Zakład Transportu Kopalnianego. Jego założycielem oraz pierwszym kierownikiem był prof. Tadeusz Żur – wybitny specjalista z zakresu techniki transportu przenośnikowego. Wówczas, w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku transport taśmowy zaczynał dopiero zdobywać znacząca pozycję i stopniowo wypierał w różnych gałęziach górnictwa kosztowny transport szynowy. Rosnące znaczenie transportu taśmowego dobrze rozumiał prof. Tadeusz Żur. Doskonale wyczuwał On szanse dla nowej techniki transportu, bo miał za sobą bogate doświadczenia zawodowe. Pracując wcześniej w Centralnym Ośrodku Badawczo Projektowym Górnictwa Odkrywkowego z sukcesami wdrażał transport taśmowy w polskich kopalniach węgla brunatnego, przede wszystkim w kopalni „Turów” pierwszej na świecie z w pełni wyposażonej w ciągły system transportu i urabiania. Po udanych doświadczeniach w kopalniach węgla brunatnego przyszła kolej na zastosowania przenośników taśmowych w nowo tworzonym zagłębiu miedziowym. Profesor Żur po przejściu do pracy w Zakładach Badawczo Projektowych Miedzi „Cuprum” podjął się dzieła opracowania i wdrożenia całkowicie nowej konstrukcji przenośników taśmowych dla kopalń rud miedzi. W tym mniej więcej czasie powstał też Wydział Górniczy oraz Zakład Transportu Kopalnianego funkcjonujący w strukturze organizacyjnej Instytutu Górnictwa. Transport kopalniany wszedł do programu studiów a realizację tego zadania powierzono wówczas jeszcze docentowi Tadeuszowi Żurowi. Początki jak zwykle były skromne. Tadeusz Żur będąc jeszcze pracownikiem ZBPM „Cuprum” prowadził wykłady, a ćwiczenia młody asystent przyjęty do pracy na Politechnice Wrocławskiej świeżo po odbytym stażu w kopalni „Turów” - Andrzej Wajda. Formalne początki Zakładu, jako jednostki funkcjonującej w strukturze Instytutu Górnictwa, to rok 1973, kiedy to zespół kierowany przez profesora Żura zasilili kolejni pracownicy: asystent naukowo-badawczy Józef Szymański, doktorant Henryk Soroczyński oraz kreślarka Maria Szydło. W następnym roku 1974 skład zespołu poszerzony został cztery kolejne osoby. W tej grupie znaleźli się Lech Gładysiewicz i Monika Hardygóra. W połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku działalność dydaktyczna Zakładu ograniczała się tylko do wykładów i ćwiczeń z przedmiotu „Transport kopalniany”, a realizowali ją dwaj pracownicy naukowo-dydaktyczni prof. Tadeusz Żur i Andrzej Wajda. Pozostali członkowie Zakładu byli pracownikami naukowo-badawczymi lub też doktorantami. Dzięki dużej aktywności kierownika Zakład prowadził szereg ambitnych projektów badawczych ściśle powiązanych z realizowanymi pracami doktorskimi. Większość prac wykonywanych w latach siedemdziesiątych związana była z doskonaleniem transportu taśmowego w kopalniach odkrywkowych węgla brunatnego, w zakładach wydobywających kruszywa oraz w kopalniach rud miedzi. Dysponując dużym potencjałem intelektualnym zakład borykał się z podstawowym problemem, jakim był brak własnej bazy badawczo-pomiarowej. Większość realizowanych prac dla przemysłu górniczego wiązała się z potrzebą badań laboratoryjnych lub koniecznością pomiarów na przenośnikach. Dzięki rozległym znajomościom profesora T. Żura korzystaliśmy z laboratoriów i stanowisk pomiarowych w „Poltegorze” lub w „Cuprum”, a sprawach pomiarowych korzystaliśmy z pomocy sprzętowej innych, w tym także zewnętrznych ośrodków naukowo-badawczych. Wobec takiej sytuacji zespół skupiał się w pracach naukowo-badawczych na zagadnieniach bardziej teoretycznych, tworząc i doskonaląc metody obliczeń przenośników taśmowych. Szereg wyników badań zrealizowanych w latach siedemdziesiątych profesor T. Żur zawarł w kolejnym wydaniu swojej książki. Oceniając z perspektywy trzydziestu lat tamten okres łatwo zauważyć jak ważne dla dalszego rozwoju naukowego zespołu były wykonywane wtedy prace i jak wielkim wyczuciem w wyborze tematyki podejmowanych zadań kierował się nasz szef. Prace badawcze dla przemysłu zaowocowały między innymi rozwojem kadry naukowej. Sześciu doktorantów wypromowanych przez profesora Tadeusza Żura kontynuowało dalszą pracę na uczelni. Spośród nich dwie osoby uzyskały tytuł profesora (M. Hardygóra i L. Gładysiewicz) a jeden współpracownik jest obecnie profesorem w Kanadzie (J. Szymański). W latach siedemdziesiątych transport taśmowy stawiał pierwsze kroki w górnictwie i istniała ogromna potrzeba wymiany doświadczeń. Zrodziła się wówczas idea zorganizowania konferencji naukowej pod hasłem „Szkoła Jesienna – Podstawowe Problemy Transportu Kopalnianego”. Pierwsza edycja tej konferencji miała miejsce w roku 1978 i spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem jej uczestników. Było to bowiem spotkanie umożliwiające wymianę doświadczeń środowisk naukowych z użytkownikami i projektantami przenośników taśmowych. Dla wielu uczestników, w tym także i dla nas organizatorów, niezwykle ważny był udział gości zagranicznych. Zainspirowani pierwszym spektakularnym sukcesem z ochotą podjęliśmy się trudu organizacji kolejnych konferencji w następnych latach. Dowodem na to, jak wielki był to wysiłek organizacyjny były utrudnienia i bariery polityczne siermiężnych lat minionego ustroju. Począwszy od wydawnictw konferencyjnych, poprzez zgody na zaproszenie gości zagranicznych z krajów zachodnich i zorganizowanie im pobytu, a skończywszy na zapewnianiu odpowiedniego wyżywienia dla uczestników konferencji wszystko wymagało specjalnego załatwiania. Wysiłek nie był jednak daremny. Liczne kontakty z przemysłem oraz z ośrodkami zagranicznymi były cenną inspiracją do dalszych badań. Dzięki staraniom i kontaktom profesora T. Żura, a także naszym kontaktom z zagranicznymi uczestnikami organizowanej konferencji, pracownicy Zakładu odbyli szereg staży naukowych w takich krajach jak Niemcy, Holandia, Kanada i Australia. Konferencja zainicjowana przez profesora Tadeusza Żura dotrwała w nieco zmienionej formie do dzisiaj i przy dużym zainteresowaniu uczestników jest organizowana co dwa lata jako „Szkoła Jesienna im. Profesora Tadeusza Żura. Podstawowe Problemy Transportu Przenośnikowego”. W lata osiemdziesiąte ubiegłego wieku Zakład wszedł z w pełni ukształtowaną już kadrą i wypracowaną pozycją w środowisku naukowym. Przybywali nowi doktoranci nie tylko absolwenci Wydziału Górniczego. Cennym uzupełnieniem składu osobowego byli dwaj nowi absolwenci Wydziału Podstawowych Problemów Techniki (W. Kawalec i L. Jurdziak) oraz wchłonięci przez nasz Zakład pracownicy byłego Zakładu Niezawodności (T. Dałkowski). Nowi członkowie zespołu wnieśli też nową jakość wykorzystując i stosując nowe narzędzia informatyczne w pracach naukowych i dydaktyce. Lata osiemdziesiąte to też udział Zakładu w Centralnym Programie Badań Podstawowych (Rozwój Maszyn Roboczych Ciężkich, w tym Budowlanych). Z programu tego sfinansowane były dwie prace habilitacyjne (M. Hardygóra i L. Gładysiewicz) obronione w Akademii Górniczej we Freibergu. Udział w Programie Badań Podstawowych umożliwił również pierwsze zakupy aparatury badawczej. W połowie lat osiemdziesiątych Wydział Górniczy przejął po Zakładzie Przeróbki Plastycznej Wydziału Mechanicznego pomieszczenia w piwnicach budynku NOT i pojawiła się wreszcie możliwość zorganizowania własnych laboratoriów. Zakupiliśmy do naszego zespołu pierwszą maszynę wytrzymałościową do badania taśm przenośnikowych oraz zaczęliśmy budować pierwsze stanowiska pomiarowe. Bazę laboratoryjną, na początku bardzo skromną, stopniowo wykorzystywano nie tylko do prac naukowych, ale również i w dydaktyczne. W programie studiów wydziału Górniczego pojawiły się laboratoria z transportu kopalnianego a dyplomanci uzyskali możliwość realizowania prac laboratoryjnych. Wraz z rozwojem kadry naukowej oraz bazy badawczej Zakład zaczął stopniowo przejmować lub wprowadzać do programu studiów nowe przedmioty (rysunek techniczny, podstawy budowy maszyn, informatyka, niezawodność, ekonomika). Kolejny etap rozwoju Zakładu wiąże się z przeprowadzką do nowej siedziby Wydziału i Instytutu na Plac Teatralny. Do zespołu składającego się już z trzech samodzielnych pracowników naukowych (L. Gładysiewicz, M. Hadrygóra, T. Żur), realizującego szereg projektów i prowadzącego całą gamę przedmiotów dołączył profesor Walter Bartelmus wzbogacając obszar zainteresowań naukowo- badawczych o zagadnienia diagnostyki technicznej maszyn górniczych. W działalności dydaktycznej zespołu pojawiły się też wykłady i seminaria z maszyn górniczych. Ze względu na tak szeroką działalność Zakład Transportu Kopalnianego zmienił nazwę na Zakład Systemów Maszynowych. Założyciel i twórca Zakładu – profesor Żur mógł z satysfakcja obserwować dalszy rozwój. W tym okresie pojawiły się możliwości pozyskiwania projektów badawczych finansowanych ze środkowe budżetowych i członkowie zespołu skutecznie te szanse wykorzystywali. Trzej samodzielni pracownicy naukowi w Zakładzie (W. Bartelmus, L. Gladysiewicz, M, Hardygóra) skupili wokół siebie nowych, aktywnych doktorantów i pozostałych pracowników. Wypracowane w projektach naukowo-badawczych i w zleceniach realizowanych dla przemysłu środki finansowe przeznaczono na zakup cennej aparatury pomiarowej oraz na wyposażenie laboratoryjne. Zakład wzbogacił się o akredytowane Laboratorium Transportu Taśmowego oraz nowe stanowiska pomiarowe do badań krążników. Inwestycje te były podstawą do prowadzenia kolejnych prac doktorskich i poszukiwania nowych obszarów badawczych. Pozyskiwanie prac badawczych dla przemysłu ułatwiały nam kontakty i spotkania na organizowanych systematycznie co dwa lata konferencjach w ramach „Jesiennej Szkoły Naukowej im. Profesora Tadeusza Żura. Podstawowe Problemy Transportu Przenośnikowego”.
W latach dziewięćdziesiątych kierownictwo Zakładu przejęła profesor Monika Hardygóra, w roku 2002 profesor Lech Gładysiewicz. Od roku 2000 zaczęliśmy redagować własne czasopismo – kwartalnik naukowo-techniczny „Transport Przemysłowy”, które po kilku latach mając ugruntowaną pozycje w środowisku naukowym i przemysłowym zmieniło nazwę na „Transport Przemysłowy i Maszyny Robocze”. W nowy wiek dwudziesty pierwszy weszliśmy już bez naszego Mistrza – profesora Tadeusza Żura, ale z trzema uzyskanymi tytułami profesora (W. Bartelmus , M. Hardygóra , L. Gładysiewicz ), a co najważniejsze z całą paletą prowadzanych prac, stale poszerzającą się bazą badawczą i rozwijającą się kadrą naukową. W ostatnich latach trzech pracowników Zakładu osiągnęło stopień naukowy doktora habilitowanego (L. Jurdziak, R. Zimroz, R. Król).